Aktualności

Muzyka kurpiowska na płycie Polskiej Akademii Nauk

Ukazała się cenna publikacja Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk zawierająca najstarsze zachowane nagrania fonograficzne tradycyjnej pieśni i muzyki instrumentalnej Puszczy Kurpiowskiej pt. „HEN, GDZIE PIASKI I MOCZARY, GDZIE ZIELONE ZAWSZE BORY”. Nagrania pochodzące z roku 1952 zostały dokonane przez Ekipę Warszawską Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego /AZFM /. Koordynatorem Akcji był Państwowy Instytut Sztuki PAN, który we współpracy z Polskim Radiem stworzył wówczas trzon, istniejący do dziś, największej i najstarszej kolekcji nagrań dokumentujących autentyczny polski folklor muzyczny.


Wybrane 83 pozycje /znajdujące się na płycie/, spośród zarejestrowanych 1750 pieśni i melodii instrumentalnych, stanowią zapewne najcenniejszą część tych nagrań. W większości są to warianty pieśni zanotowanych przez Ks. Władysława Skierkowskiego w latach 1913 – 1937 i opublikowanych w 3 – tomowym dziele „ PUSZCZA KURPIOWSKA W PIEŚNI” pod red. Henryka Gadomskiego staraniem Związku Kurpiów.

Wśród 25 wykonawców, wymienionych z imienia i nazwiska, znajdziemy tu wielu znanych i cenionych artystów ludowych / dziś już nie żyjących /,  między innymi: Waleria Żarnoch z Dąbrów,  Stanisław Brzozowy z Krobi, Piotr Puławski z Kadzidła, Waleria Mierzejek z Dąbrów, Antonina Sadłowska z Dylewa, Franciszek Golan / skrzypce / z Jazgarki i wielu innych.  Ich śpiew jest niezwykły, nieskażony wpływami manier wykonawców profesjonalnych czy wymogami scenicznymi. / … Ńe dlâtego spśéwom, by ludźe słysely – smutne sérce moje ńech śë rozwesely...swoiste credo dawnych artystów ludowych./. Autentyczność wzmacniają niejako nagrania w autentycznym środowisku / in crudo /: - czasami da się słyszeć zarejestrowane przypadkiem efekty pozamuzyczne.

W obszernym komentarzu etnomuzykologicznym Jacek Jackowski – kierownik Zbiorów Fonograficznych IS PAN, inicjator tej publikacji, w części zatytułowanej:”Postaci wybranych wykonawców” poświęconej Stanisławowi Brzozowemu napisał:
„... Śpiew Brzozowego ukazuje naturalne zjednoczenie śpiewaka z otoczeniem, krajobrazem, a zarazem jest odzwierciedleniem głębokiej, wrażliwej osobowości samego śpiewaka , dla     którego natchnieniem i impulsem do muzycznej aktywności była przyroda, którą sam określał jako „żywina”. /.../ Przy śpiewie chętnie zamyka oczy, i zasłania prawą dłonią ucho lub niekiedy podpiera brodę albo policzek prawy. Opisana maniera, zdaniem  śpiewaka, zwiększała wewnętrzny rezonans. /.../ Śpiewak wypełniając mocnym śpiewem     przestrzeń, śpiewał także „w sobie” / szeptane przedtakty, apokopa /.”
    
Choć główną część prezentowanego folkloru są pieśni o tematyce obrzędowej / weselnej /, liczną grupę stanowi repertuar miłosny opowiadający o zalotach, miłości, stracie wianka, rozłące, odrzuceniu. Znajdują się także pieśni pasterskie, kołysanki, piosenki dziecięce i dla dzieci, żołnierskie a także religijne. Wspomniany komentarz etnomuzykologiczny Jacka Jackowskiego, starannie i profesjonalnie opracowany, jest także swoistym kompendium wiedzy o regionie kurpiowskim – jego historii, tradycji i teraźniejszości.

Aktualnie płytę z pieśniami kurpiowskimi „ Hen, gdzie piaski i moczary, gdzie zielone zawsze bory” można zamówić telefonicznie ( tel.22 5048200 ), mailowo ( ispan@ispan.pl ) lub listownie w księgarni Instytutu Sztuki PAN (00-950 Warszawa ul. Długa 26/28 )- / www.ispan.pl/. Być może ten niezwykły album będzie w przyszłości dostępny w otwartej sprzedaży także w Ostrołęce.

Henryk Gadomski