Aktualności

Mówimy po kurpiowsku

O podręczniku „Mówimy po kurpiowsku”

„ … podręcznik uniwersalny, dla różnych wiekowo odbiorców, którzy chcieliby zagłębić się w meandry dialektu kurpiowskiego. Twórcy tej publikacji - Henryk Gadomski, Mirosław Grzyb i Krystyna Łaszczych - pragnęli nadać jej zachęcającą formę, która nie zrażałaby zbyt naukowym podejściem. Zachowują jednak pełen profesjonalizm i stosują ustalone zasady zarówno w zapisie, jak i wymowie. Wydawnictwo ukazuje dialekt kurpiowski jako żywy język, którym swobodnie można się posługiwać współcześnie. Ta książka to kolejny ogromny krok ku zachowaniu mowy Kurpiów, ale też ku poznaniu jej i nauczeniu się, tak jak uczymy się angielskiego, czy innego obcego języka..." (Iwona Choroszewska – Zyśk, fragment wstępu do wydawnictwa „Mówimy po kurpiowsku. Elementarz do nauki dialektu kurpiowskiego”, Ostrołęka, Związek Kurpiów 2017).

Podręcznik służy do nauki dialektu kurpiowskiego, nazywanego także gwarą kurpiowską, w mowie i piśmie. Przeznaczony jest dla uniwersalnego odbiorcy, zarówno tych, którzy urodzili się na Kurpiach i mieli wcześniej kontakt z mową kurpiowską, jak i tych, którzy mowy kurpiowskiej nie znają. Z podręcznika można uczyć się samodzielnie lub pod kierunkiem nauczyciela (szkoły, kursy). Przy tworzeniu podręcznika autorzy wykorzystali własne dotychczasowe, kilkuletnie doświadczenia w nauczaniu kurpiowskiego a także skorzystali z doświadczeń innych regionów jak chociażby Kaszubów.

Tu mała dygresja: postęp, jaki obserwujemy w ostatnich latach w ocalaniu od zapomnienia mowy Kurpiów, zawdzięczamy w ogromnej mierze Profesorowi Jerzemu Rubachowi, który opracował i w 2010 roku opublikował zasady pisowni kurpiowskiego dialektu literackiego, a w latach późniejszych przebadał gramatykę kurpiowską. Przykłady współczesnego użycia dialektu kurpiowskiego (banery reklamowe, życzenia, pocztówki, etykiety,przemówienia itp.) - pokazano w rozdz. II.

Podręcznik składa się z książki ( 315 stron formatu B5) oraz płyty CD, gdzie znajdziemy nagrane poprawnie po kurpiowsku wszystkie dialogi, ćwiczenia, pieśni oraz teksty (ponad 4 godziny nagrań).

Podstawową częścią podręcznika są łucby (lekcje). Jest ich trzydzieści. Każda łucba składa się z:

Dialogu - związanego z codziennym lub odświętnym życiem Kurpiów: zakupami, zajęciami w szkole, spotkaniami towarzyskimi.

Słowniczka – zawierającego objaśnienie najtrudniejszych, kurpiowskich wyrazów, które znalazły się w dialogu.

Gramatyki i ortografii z ćwiczeniami - znajdziemy tu teorię oraz ćwiczenia z gramatyki, ortografii i poprawnej wymowy.

Oto tytuły poszczególnych lekcji: Kurpiowski jest fajny; Kurpiowskie abecadło – część 1-2; W przedszkolu; Jestem Tomek Pabichów; Famelia; Grasz w kolory? ; O szkole; Bziady; Futbol; Za obkupką; W Ośrodku Zdrowia; W sadku; Na grzybach; Stasiek pomer; Na kolędzie; Na muzyce; Po wykup; Na odwieczerzu; Co chcecie jutro na obiad?; U krawcowej; W nowym domu; Jedziemy na wycieczkę; W Kurpiowskiej Zagrodzie; Witajcie u nas; Kochani uczniowie; Jak to z sianem było; Wczasy na Kurpiach; U dziadków w Oborczyskach; Kurpiowskie nowiny.

Dialogi te, współczesne, dowcipne i żywe, nigdy wcześniej nie były publikowane. Autorami ich są twórcy podręcznika, rodowici Kurpie.

W podręczniku znajdziemy również wiele materiałów uzupełniających, takich jak najważniejsze kurpiowskie pieśni, gadki, legendy, wiersze, podania. Są tu także życiorysy zasłużonych dla regionu osób.

Muzyce i pieśni kurpiowskiej, dziedzinie tak ważnej dla Kurpiów, poświęcona jest w podręczniku część III. Zamieszczono tu słowa i nuty 18 najpopularniejszych pieśni oraz 5 tańców kurpiowskich.

Oto tytuły zawartych pieśni i melodii oraz ich wykonawcy na płycie CD: Bzicem konia bzicem – Stanisław Sieruta; Cemuś smutny młody Kurpsiu - Stanisław Sieruta; Hola byśky, hola - Stanisław Sieruta; Jedzie wesele od Baranowa – Jegódecky z Zalasa; Jakiem jechał ... - Jegódecky z Zalasa; Leć głosie po rosie - Cantilena; A na boru sosna – Marianna Michalska; Mamo moja, mamo – kapela Brata Zenona; My, lud kurpiowski – Henryk Gadomski; Nie spodoba się – Apolonia Nowak; Nisko słonko, nisko - Cantilena; Poszedł Jonek orać - Stanisław Sieruta; Scęśliwe Betlejem – Pod Borem z Zawad; W kadzidlańkim boru – Mazowsze; W Mysynieckiej Puscy – Henryk Gadomski; W sieni dół – Kurpiowszczyzna z Myszyńca; Wysła burzycka - Kurpiowszczyzna z Myszyńca; Zaświeć niesiądzu – Piotr Puławski, Stara baba i Olender – Kapela z Dąbrów; Fafór, Żuraw i Powolniak (dwie wersje) – kapela Józefa Mroza z Kadzidła.

Teksty najważniejszych dla naszego regionu wierszy, gadek, legend i scenariuszy zawiera część IV. Są niezbędne na lekcjach regionalnych i w nauczaniu kurpiowskiego.

Oto tytuły i autorzy utworów zawartych w podręczniku: Babske plety – Witold Kuczyński; Braciom - Henryk Dąbrowski; Cyja robota cięzsa – Dorota Anna Jechanowska; Jek Kurpś Pana Boga osukał – ks. Stanisław Tworkowski; Jek Olsyniaki na Zielganoc do kościoła śli - ks. Stanisław Tworkowski; Jek Maryna zywcem do nieba jechała - ks. Stanisław Tworkowski; Jek się Satan z Aniołem o dusę Kurpsia wadzili - Leszek Czyż; Jak to w nasej puscy dawniej bywało - Leszek Czyż; Jakby sam Pan Jezus - Leszek Czyż; Jesień na Kurpsiach - Leszek Czyż; Kolęda kurpiowsko – mazurska - Henryk Dąbrowski; Krzyzacy - Stanisław Ceberek; Letniki - Leszek Czyż; Lipcowe słonko - Leszek Czyż; Moja matka - Waleria Żarnoch; Moze słysys jesce... - Leszek Czyż; Na starość - Leszek Czyż; O diable, co go chłop osukał - Adam Chętnik; O tym, dlaczego na Kurpiach nie było pańszczyzny – A. Jurczak; Obietnica - Leszek Czyż; Polowanie na dzikie świnie - Krystyna Łaszczych; Powiem wam … - Józef Petrusewicz; Poziewaj zietrecku - Marianna Staśkiewicz; Pójdę na pole… - Tadeusz Grec; Przepowiednia - Leszek Czyż; Przez życie - Krystyna Łaszczych; Skąd się wziena mowa kurpsioska? - Władysław Gwiazda; Teosiów pacierz - ks. Stanisław Tworkowski; Tutaj pozostanę - Tadeusz Grec; Skąd wzion się burśtyn? - Adam Chętnik; Spsiewaj ptasku, spsiewaj - Marianna Staśkiewicz; Zielganoc w kurpsioskiej chacie - Leszek Czyż; Ziemio ty moja - Marianna Piórkowska; Zilija w kurpsioskiej chacie - Leszek Czyż; Żegnając rodzinne strony - Tadeusz Grec

Wykonawcami powyższych utworów na płycie CD są: Krystyna Łaszczych, Tadeusz Grec, Henryk Gadomski, Mirosław Grzyb oraz Katarzyn Warych i Nadia Lenda.

Przedstawienia osób najważniejszych w dziejach Kurpiów dokonano w części V podręcznika. Znajomość ich jest konieczna, aby poznać dzieje Kurpiów. W wydawnictwie znajdziemy barwne życiorysy takich osób jak: brat Zeno Żebrowski (1898-1982), Stanisław Ceberek (1927-2009), Adam Chętnik (1885-1967), Stach Konwa (XVII-XVIIIw.), Aleksander Kopeć (1901 – 1978), Henryk Lenarciak (1933 – 2006), ks. Mieczysław Mieszko (1892-1961), Józef Mróz (1917 – 1997), prof. Jerzy Rubach (ur. 1948.) i ks. Władysław Skierkowski (1886 – 1941).

W końcowej części podręcznika znajdują się rozwiązania ćwiczeń, słowniczek, bibliografia oraz spis wykonawców nagrań na płycie CD.

Zapraszamy więc - do łucby!

Podręcznik można nabyć w ostrołęckich księgarniach, sklepiku Muzeum Kultury Kurpiowskiej, biurze Związku Kurpiów przy ul. Świętokrzyskiej 2 w Ostrołęce (pon. - piątek godz. 8-15) oraz zamówić w Związku Kurpiów ( tel. 29-7645830, e-mail: biuro@kurpie.org )